دانشگاه تربیت مدرس داری ۹ قطب علمی در رشته‌های «تحلیل داده‌های وابسته فضایی-زمانی، پروتئین و پروتئوم، مهندسی سیستم‌های سلامت، فناوری‌هایی نوین در فرآوری آبزیان، مدیریت تلفیقی آفات و بیماری‌های محصولات گلخانه‌ای، مطالعات زبان فارسی، متابولیت‌های دارویی گیاهی، سامانه‌های نوین احتراقی، بیوتکنولوژی صنعتی» است.


دکتر محمد مهدی سپهری مدیر قطب علمی مهندسی سیستم‌های سلامت دانشگاه در خصوص مهمترین چالش های موجود در زمینه پژوهش و فناوری گفت: وزارت علوم ابزار‌های گوناگونی همچون چند مرکز تحقیقاتی، پژوهشگاه و سازمان پژوهش دارد. همچنین دانشگاه‌ها از فضای خوبی برای انجام فعالیت‌های پژوهشی و کاربردی برخوردارند. اما شاهد هستیم آن انتظاراتی که داریم به تناسب منابعی که وزارت علوم در اختیار دارد، نمود ندارد. در حال حاضر دانشگاه‌های علوم پزشکی از بعد علمی به کل کشور سرویس ارائه می‌دهند، اما دانشگاه‌های تحت نظارت وزارت علوم اینگونه نیستند. اکنون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این زمینه‌‍‌ها به شدت پیشتازی دارد و بهتر است که موضوع قطب‌های علمی نیز به آن‌ها واگذار شود.


وی افزود: قطب‌های علمی با زحمت بسیاری ایجاد شدند و افراد برجسته‌ای از دانشگاه‌های مختلف گرد هم آمدند تا بتوانند به تشکیل یک قطب علمی قدرتمند بپردازند. قطب‌های علمی باید به عنوان واحد‌های تحقیق توسعه دستگاه‌ها و نهاد‌های کشور تلقی شوند. قطب‌های علمی به عنوان پایگاه‌های اصلی علوم می توانند در زمینه ی جلوگیری از خروج دانشجویان از کشور نقش موثری ایفا کنند.


دکتر سپهری در خصوص قطب علمی مهندسی سیستم‌های سلامت دانشگاه اظهار داشت: قطب علمی مهندسی سیستم‌های سلامت در هیچ یک از دانشگاه‌های کشور وجود ندارد و یک بازوی بسیار مؤثر در ساماندهی و بهبود فرایند‌های پیشگیری، پیش بینی، درمان و مشارکت در سیستم‌های سلامت است. ما پس از طراحی قطب در حدود سه سال وقت گذاشتیم و فرایند قطب شدن را در وزارت علوم طی کردیم. این قطب‌هایی که با این زحمات تشکیل شده‌اند نباید رها شوند.


وی خاطر نشان کرد: اکنون قطب‌های علمی به گونه‌ای هستند که گویا بذری را شناسایی کرده‌اید و پس از آن به دست باد سپرده‌اید. در صورتی که این بذر باید در مکانی قرار گیرد که رشد کند. اما وزارت علوم قطب‌های علمی را شناسایی کرده است و بعد از آن این قطب‌ها را در سیستم‌های اداری کشور رها کرده است.


وی در اشاره به زیرساخت‌هایی که برای بهبود فعالیت قطب‌های علمی لازم است گفت:


در این خصوص شورای عتف و وزارت علوم می‌توانست به دانشگاه‌ها در خصوص قطب‌های علمی وظایف و اختیاراتی را تفویض و تکلیف کند. یا به آن‌ها ابلاغ کند که حداقل ۵ درصد از درآمد‌های اختصاصی خود را به قطب‌های علمی تخصیص دهند. همچنین می‌تواند از طریق هیئت امنا تکالیف و وظایفی را بر عهده قطب‌های علمی بگذارد، آن‌ها را به فعالیت‌های بین‌المللی و مشترک با مراکز جهانی، برگزاری دوره‌های اینترنشیپ و مدرسه تابستانی و همایش‌های خاص و پیشرفته تشویق و ترغیب نماید و بخشی از فضای دانشگاه را در اختیار قطب‌های علمی قرار دهد؛ حامی و تسهیل گر مدل‌های کسب و کار پایدار آن‌ها باشد و در نهایت منابع درآمد‌زایی پایا و استواری را برای آن‌ها مشخص و فراهم کند.


دکتر سپهری ادامه داد: همچنین می‌تواند برای تشویق استادان به منظور فعالیت در قطب‌های علمی در آیین‌نامه ارتقاء، امتیازاتی در نظر گیرد. برای تشویق دانشجویان نیز می‌تواند امتیازاتی را در نظر گیرد. به عنوان مثال گفته شود که دانشجو اگر حضور فعال در قطب‌های علمی داشت چند امتیازی در خصوص ورود به مقاطع بالاتر دریافت کند. از طریق مساعدت ستاد مشترک نیرو‌های مسلح خدمات شایسته مردان در قطب‌های علمی جزء خدمت سربازی تلقی شود و برای زنان پژوهشگر تسهیلات و امتیازاتی برای اشتغال و آتیه آنان در نظر بگیرد. ضرورت دارد ساختار تاب آور و پایداری برای توسعه منابع انسانی قطب‌های علمی طراحی، استقرار و تثبیت شود.


وی افزود: مسئله‌ای که در اینجا وجود دارد این است که تمام این کار‌ها به هزینه و امکانات نیاز دارد. جذب و استخدام افرادی که در این خصوص علم و دانایی و مهارت کافی دارند بسیار سخت است. نیروی متخصص در دانشگاه وجود دارد و در قالب قطب علمی در کنار یک‌دیگر جمع شده‌اند، اما سازوکار روان و شفافی فراهم نشده است که دولت و صنعت به سراغ آن‌ها بیایند و با آن‌ها مرتبط شوند؛ زیرا شناخته شده نیستند.


مدیر قطب علمی مهندسی سیستم های سلامت دانشگاه اضافه کرد: وزارت علوم که متولی آموزش عالی در کشور محسوب می‌شود، با بی توجهی و غفلت هیچ حرکتی در این خصوص انجام نمی‌دهد. وزارت علوم از کوچک‌ترین کار‌ها برای قطب‌های علمی سر باز زده است نمونه آن عدم ایجاد یک شورا در دوران کرونا به صورت مجازی بود تا آن‌ها یک رسانه و فضا برای گفت و شنود داشته باشند. همچنین می‌توانست یک وبگاهی برای آن‌ها ایجاد کند تا اطلاعات خود را در آن قرار دهند، اما هیچ یک از این کار‌های ساده را انجام نداده و یا فراهم نکرده است.


متاسفانه وزارت علوم زیرساخت‌های لازم و بایسته را ایجاد نکرده است به همین دلیل اکنون قطب‌های علمی جایگاه و شأن خود را در توسعه و گسترش علم و فناوری و نوآوری‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی بدست نیاورده‌اند.


دکتر سپهری در خصوص عدم ارتباط جامعه با قطب‌های علمی و وظیفه وزارت علوم در ایجاد و گسترش ارتباط موثر گفت: وزیر علوم تحقیقات و فناوری می تواند با وزیران سایر بخش‌ها به گفتگو بپردازد. بنابراین باید مدافع ارتباط دستگاه‌ها و صنعت و جامعه با قطب‌های علمی باشد و شرایطی را ایجاد کند که بخش‌های مختلف کشور از وجود قطب‌های علمی در کشور مطلع شوند. همچنین وزارت علوم می‌تواند از کمیسیون آموزش عالی مجلس کمک دریافت کند تا بتواند قطب‌ها علمی را در کشور معرفی کند. باید برای قطب‌های علمی فرصت‌های زمانی به منظور معرفی و طرح دستاورد‌ها و توانمندی‌هایشان فراهم شود.