دکتر یعقوب فتح الهی در گفتگویی با اشاره به اقدامات بازدارنده برای مقابله با وقوع تقلب و تخلف در تهیه آثار علمی اظهار داشت: در این خصوص، ضرورت جرم‌انگاری مورد نیاز است و فضای کار علمی باید چنان ساخته و پرداخته شود که جرم‌خیز نباشد.
وی تخلف و تقلب در تهیه پایان‌نامه و رساله را تحریف داده‌ها و اطلاعات علمی، کاربردی دانست و گفت: در دوران دانشجویی نیز کمیته انضباطی وظیفه رسیدگی به تخلفات دانشجویی را به گونه‌ای که این آیین‌نامه تعیین می‌کند، به عهده گرفته و تنبیهات، شامل احضار و اخطار شفاهی تذکر و توبیخ کتبی و حذف درس مربوط به تخلف، منع موقت از تحصیل تا ۳ نیمسال با احتساب سنوات و در نهایت اخراج دانشجو از دانشگاه و محرومیت از تحصیل در کلیه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی دولتی از ۱ تا ۵ سال را در بر دارد ولی تعدادی از دانشجویان با علم به این موارد در فعالیت علمی مرتکب بداخلاقی می‌شوند.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه با اشاره به اینکه میزان تقلب و تخلف در پایان‌نامه و رساله در دانشگاه‌های ایران درصد ناچیزی است، خاطرنشان کرد: دلالان و موسسات پایان‌نامه و رساله‌نویسی، مطالب بی‌پایه و اساسی را به صورت تکراری برای تمامی رشته‌ها که از سوی بعضی به آن‌ها سفارش داده شده را می‌نویسند که استناد علمی نداشته و این امر با بی‌تدبیری به یک مقوله اجتماعی بدل شده و باید آسیب‌شناسی شود و با اقداماتی که در بالا بدان‌ها اشاره شد، این‌مقدار ناچیز نیز رخ ندهد.
فتح‌الهی گفت: انسان به مالکیت ارزش‌ها علاقه‌مند است و اگر نیاموزد که باید با تلاش و کوشش، آن‌ها را تصاحب کند با انتخاب راه‌های دیگری به آن ارزش دست پیدا می‌کند. در این راستا دانشجویی که توانایی و استعدادهای خود را درک نکرده و به راه‌حل یک مسئله علمی با ابتکار و خلاقیت دست نیابد یا برای یادگیری و فراگیری علم، دانش و تخصص در مقاطع تحصیلی مختلف تلاش نکرده، بداخلاقی‌های دیگر را که در حوزه‌های دیگر زندگی کسب کرده در آموزش و پژوهش نیز مرتکب می‌شود.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه با تشریح اینکه انجام فعالیت‌های پژوهشی از جمله نوشتن پروپوزال، پایان‌نامه و رساله بخش مهمی از فعالیت‌های علمی آن مقطع محسوب می شود، بیان کرد: این فعالیت‌های تحقیقاتی نشان‌دهنده توان و قابلیت دانشجویان بوده و شخصی که نتواند ارزشی را با استفاده از استعدادها و آموزش صحیح، کسب کند و تصورش این باشد که اگر مدرک تحصیلی ارشد و دکتری به دست آورد، می‌تواند موقعیت‌ها و سمت‌های مهمی را اشغال کند، برای به دست آوردن این ارزش، دست به تقلب و تخلف می‌زند.
فتح‌الهی در ادامه افزود: دانشجوی دوره دکتری موظف به انجام پژوهش‌های تخصصی است، اما بعضی از این دانشجویان، فاقد توان لازم برای انجام کار تحقیقاتی بوده و در صورت پذیرش توسط دانشگاه‌ها به تخلف و تقلب پژوهشی دست می‌زنند که علت آن فقدان یک نظام ارزیابی کامل بر اساس شاخص های کارآمد و شفاف بوده و داوطلبی که از استعداد و توانایی‌های لازم برخوردار نیست، بی‌ضابطه به دوره تحصیلات تکمیلی راه می‌یابد.
وی با اشاره به چرایی وارد نشدن داوطلبان با پایه تحصیلی ضعیف به دانشگاه سطح یک کشور، خاطر نشان کرد: در آن واحدها به دلیل وجود سیستم کنترلی بسیار قوی، شانسی برای انجام تخلف و تقلب آموزشی، پژوهشی از سوی دانشجو مقاطع تحصیلات تکمیلی باقی نمی‌ماند، زیرا برای تعیین عنوان و تدوین پروپوزال دانشجویی از سوی گروه تخصصی و معاونت پژوهشی دانشکده‌ها، چارچوب مشخصی مطرح بوده و نظارت علمی قوی اعمال شده و در انجام پایان‌نامه و رساله نیز به‌طور منظم باید گزارش‌های دوره‌ای ۳ ماهه و ۶ ماهه به تیم هدایت پایان‌نامه و رساله ارائه کند.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه وجود ۴ نکته را در موفقیت موسسات آموزش عالی مهم ارزیابی کرد و افزود: این نکات شامل؛ دانشجوی مستعد و باانگیزه، استاد شاگرد پرور، امکانات استاندارد برای تحصیل و سیستم نظارت و ارزیابی بوده و اگر دانشگاهی صلاحیت سازمانی برای برگزاری مقاطع تحصیلات تکمیلی از جمله کادر علمی لازم و امکانات تجهیزات را نداشته باشد، باید از فعالیت آن موسسه جلوگیری به‌عمل آید.
فتح‌الهی فلسفه وجودی هر دانشگاه را تحقق یک رسالت و ماموریت خاص دانست و گفت: دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی باید به‌صورت تمام‌وقت در خدمت دانشگاه مربوطه بوده و برای رفع نیاز پژوهشی هر دستگاه، سازمان صنعتی یا خدماتی در جریان پژوهش‌های دوره تحصیلی باید مقرری دریافت کنند. دراکثر دانشگاه‌های موفق و سرآمد، تحصیلات تکمیلی موقعیت شغلی محسوب می‌شود و ماهانه مقرری در برابر فعالیت علمی پژوهشی به دانشجویان می‌پردازند تا دانشجو تمام وقت، خودش را وقف آن کار کند ولی در کشور ما این‌گونه نبوده و باید رویکرد موجود تغییر یابد.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه اظهار داشت: در تمام کشورهای پیشرفته بین دانشگاه و اقتصاد پیوندی مستحکم وجود و موسسات علمی و پژوهشی برای پیشرفت اقتصادی کار می کنند و موسسات اقتصادی، محصولات و خدمات خود را با نتایج تحقیقاتی دانشگاه‌ها نوسازی می‌کنند و نتایج و دستاوردهای کار علمی دانشجویان تحصیلات تکمیلی، محور این نوسازی مستمر، خط تولید محصول و خدمات است.
وی در پایان با اشاره به اینکه چه راه‌حلی در این مورد وجود دارد، خاطرنشان کرد: ضرورت دارد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، تحول در فضای کسب و کار را سرلوحه کار علمی خود قرار دهند.
|